Het Joost-Zwagerman-effect

Als je burn-out of  depressief bent, kan je dan hetzelfde overkomen als Joost Zwagerman: zelfmoord plegen, terwijl je dat nooit van plan was?

Chris is beleidsmedewerker bij een onderwijsinstelling. Hij ervaart een enorme werkdruk en wil zo snel mogelijk een andere baan. Volgens hem is het een chaos op zijn werk. Dat heeft te maken met de introductie van nieuwe administratieve software, onoverzichtelijke verantwoordingsprocedures en de overstap van een zeer gedreven hoofd van de afdeling. Het hoofd werd vervangen door een ander hoofd en teammanagers en inmiddels is de regie zoek. Het nieuwe hoofd is ook nog eens een controlefreak van de bovenste plank, staat altijd klaar met het rode pennetje. Gek wordt Chris ervan.

Nu is hij bang dat hij weer burn-out raakt net als vorig jaar. Of misschien wordt hij wel weer depressief zoals in 2001 toen hij hoorde dat zijn dochter niet meer lang te leven had. En dan komt er nu nog de dood van Joost Zwagerman bij. Zou hij ook zomaar, in een opwelling, van de brug af kunnen springen? Hij heeft er slapeloze nachten van.

De feiten

Dagelijks plegen drie mensen suïcide, dat zijn er zo’n 1800 per jaar.  Veel meer mensen overwegen zelfmoord te plegen: ruim 94.000 per jaar. Ongeveer 1400 mensen komen vanwege een poging terecht op de spoedeisende hulp. Depressie is één van de risicofactoren, maar ook een ernstige burn-out.

In een radio-uitzending legde suïcideprofessor Ad Kerkhof uit dat mensen die de hand aan zich zelf slaan niet perse dood willen. Ze willen vooral een eind maken aan de onophoudelijke gedachten in hun hoofd dat het leven geen zin heeft, dat ze iedereen tot last zijn, en dat hun leven van nul en generlei waarde is.

Kerkhof ondersteunt soms de wens van ernstig en langdurig depressieve mensen om er een eind aan te maken. Maar alleen als alle mogelijke behandelingen zijn uitgeprobeerd. Daar is bij Chris geen sprake van.  Bovendien is zijn situatie radicaal anders dan die van Joost Zwagerman. Het is vooral van belang dat hij dat inziet.

Nuanceren in plaats van identificeren

“Waarin verschilt jouw situatie met die van Zwagerman?” vraag ik.

Chris kan zo al een aantal dingen noemen, en ik help hem die lijst aan te vullen. Zwagermans vader heeft een zelfmoordpoging gedaan. Voor een kind neemt dan het risico op zelfdoding met 17% toe. Dit is bij Chris niet het geval.

• Zwagerman had net een goede vriend – Rogi Wieg - verloren die voor zijn eigen dood had gekozen, ondanks dat Zwagerman hem zo op het hart had gedrukt dat hij dat nooit moest doen. Niemand uit Chris' vriendenkring heeft zelfmoord of euthanasie gepleegd.
• Zwagerman dronk fors. Volgens het laatst verschenen interview met Zwagerman in HPDetijd dronk hij samen met de interviewer eerst een aantal glazen in het café, daarna samen twee flessen wijn thuis en bracht hij de interviewer vervolgens met de auto naar het station. Dat wijst op een grote tolerantie voor alcohol. Geldt niet voor Chris.
• Zelfmoord was een altijd aanwezig thema in het leven van Zwagerman. Niet bij Chris.
• Zwagerman had recentelijk te horen gekregen dat hij leed aan de ongeneeslijke ziekte van Bechterew. Chris is zo gezond als wat.

Het lucht Chris enorm op om zoveel verschillen te zien. Dat hij ook wel eens depressief is geweest, een burn-out heeft gehad en nu veel stress op zijn werk ervaart, doet hem in de verste verte niet op Zwagerman lijken. Geen enkele reden om aan te nemen dat hij zich zomaar van het leven zou kunnen beroven. 

Wie het wel overweegt, moet zo snel mogelijk hulp zoeken. Bel de hulplijn 113online of meld je bij een psycholoog of psychiater.