Je baas te lijf met EMDR

Je baas werkt je uit het managementteam en geeft je deadlines die onhaalbaar zijn. Midden in een project krijg je te horen dat het werkt  allemaal anders moet.. Tijdens vergaderingen negeert hij je inbreng. Erkenning geeft hij je niet, maar hij ontslaat je ook niet. Wat doet zo’n situatie met je, en wat kun je eraan doen?

Onredelijk gedrag van bazen hoort bij het werk. Veel speelt zich af op de grens van normaal en pesten.

Jacques, wiens baas impulsief en grillig gedrag vertoont, lijdt daar onder. Hij, voelt zich ‘gaar’ en moet oppassen niet op te branden. Natuurlijk zou het fijn zijn als hij morgen een andere baan vindt, maar dat is niet makkelijk. Hij aarzelt om te solliciteren. Het gebrek aan bevestiging heeft zijn zelfvertrouwen ondermijnd.

Gevaarcirkel

Door de grilligheid van zijn baas weet Jacques niet waar hij aan toe is en voelt hij zich continu bedreigd. Zijn presteren (de jaagcirkel) lijdt eronder, zijn motivatie neemt af en hij wordt minder creatief. Wat de hechtingscirkel betreft voelt hij zich in de kou staan: wat hij doet, telt niet mee, wordt niet eens gehoord.

Jacques kan de negatieve spiraal keren met Eye Movement Desensitization Reprocessing (EMDR). Een methode die ik  uitleg in Tot Hier en Niet Verder (p. 156 e.v.)

EMDR

Ik vraag Jacques te focussen op een vergadering waarop de directeur even wegliep om een telefoontje aan te nemen en bij terugkomst zei ‘Ik heb even gemist waar Jacques over sprak, maar dat geeft niet, laten we verder gaan.’ Jacques kreeg hierdoor het gevoel niet mee te tellen. Het was alsof iemand een steen naar hem toe had gegooid.

Jacques richt zijn aandacht op de steen  en maakt er een spons van. Dat lukt. De pijn van de afwijzing neemt af. Wat kan hij met de andere  giftige pijlen die op hem afkomen? Een schild omhoog houden. Hij beseft dat hij het gedrag van zijn baas op zichzelf betrekt: alsof zijn baas anders zou reageren als hij maar anders deed. Andere acties van zijn baas roepen het beeld op van een donkere bal waar beesten uitsteken en zelfs een mensenkop.

Het lukt Jacques de Pandora beelden te  veranderen in een wit vlak met zeepbellen.

Toekomstige situatie

In het reine komen met beelden uit het verleden is niet genoeg. Je voelt je pas echt prettig als je ook een toekomstige situatie de baas bent. Jacques stelt zich een volgende diskwalificatie van zijn baas voor. Dat gevoel ziet eruit als  als een rode ellips die overgaat in een knoop. Wat wil hij met de knoop? Ontrafelen, of doorhakken? Ontrafelen, zegt Jacques. De bedreiging is weg. Jacques heeft het gevoel zijn baas gemakkelijk aan te kunnen.

Vrouwen krijgen kritiek op hun persoon, mannen op vaardigheden

Je komt te hard over. Waarom neem je je team niet net zo mee als je klanten? Je bent te kort door de bocht. Bij beoordelingen horen vrouwen vaker kritiek  op hun persoonlijke stijl van leidinggeven of omgaan met collega’s.  Hoe kun je daar  goed mee omgaan?

Uit een onderzoek naar 248 beoordelingen in de techno-industrie (waarvan 177 met kritische feedback) van  180 mensen, 105 man en 75 vrouw, bleek dat de constructieve kritiek voor mannen gericht was op verbetering van hun vaardigheden en de constructieve kritiek op vrouwen hun persoonlijkheid betrof. Mannen konden hun vaardigheden om prioriteiten te stellen verbeteren of hun vaardigheid om te luisteren. Vrouwen moesten minder scherp en hard overkomen, een stap terugdoen om de ander te laten schitteren of meer ruimte geven aan hun collega’s.

Twee beoordelingen van mannen, 71 van de vrouwen

Bij de inzendingen trof de linguïstische onderzoeker in twee van de 83 kritieken op het functioneren van mannen deze persoonlijke opmerkingen aan, terwijl deze in 71 van de 94 kritieken op de vrouwen gegeven werd.

De onderzochte personen zijn volgens de onderzoeker stuk voor stuk sterke performers die geen probleem hebben met het insturen van hun beoordeling. Ze zijn afkomstig van 28 Amerikaanse ondernemingen uit de technologiewereld.

Of de resultaten representatief zijn voor Nederlandse bedrijven zou onderzocht kunnen worden. Dit voorlopige onderzoek maakt in ieder geval alert op een mogelijke genderbias in beoordelingen. Overigens maakte het niet uit of vrouwelijke of mannelijke managers de feedback gaven.

Zie kritiek als aanmoediging

Hoe ermee om te gaan? Het is mooi als de beoordelaar zich meer bewust is van seksisme, maar vrouwen zelf zullen er goed mee om moeten gaan. Een paar tips.

1. Vat feedback niet te persoonlijk op, zie het in de context van de cultuur van een bedrijf, de moeite die sommigen hebben om met zelfbewuste en autonome vrouwen om te gaan. Vroeger kregen heksen dit soort persoonlijke kritiek en moesten ze er soms voor branden, nu assertieve vrouwen. Hun lot in deze tijd is echt een stuk beter. Wees trots op je toverkunsten en blijf ze inzetten.

2. Lees de positieve en negatieve feedback op sterke vrouwen. Bijvoorbeeld de kritieken die de kunstenares Marlene Dumas onlangs kreeg bij haar expositie in het Stedelijk Museum. Dit helpt om te relativeren.

3. Ga na wat de kritiek je doet. Spiegelt de kritiek je eigen negatief zelfbeeld of lichaamsbeeld? Sluit het aan bij kritische opmerkingen van je vader of moeder of roept het pestervaringen op van vroeger? Zet je in om die vroegere ervaringen te verwerken, eventueel met behulp van een coach, zodat je de kritiek die in het hier en nu wordt gegeven van de vroegere emotionele lading ontdoet. 

Dat helpt je om een meer accuraat beeld van jezelf te krijgen en te beslissen wat je eventueel zelf wilt veranderen aan je persoonlijke stijl.

4. Kritiek voelt vaak als bedreiging, je schiet dan in de stresscirkel van gevaar. Als je je teveel aantrekt van kritiek, loop je het risico onder te presteren. Blijf je bewust van je persoonlijke doelen (jaagcirkel) en verbind je met belangrijke anderen (hechtingcirkel).

Hoe een turbotype zijn kracht herwint

Marco werkt als ICT-er voor een kledingzaak. Als het bedrijf wordt overgenomen door een internationale winkelketen moeten alle filialen met dezelfde software gaan werken. Daarmee is voor Marco het plezier in zijn werk in een keer vergald. Niet alleen is er geen enkele belangstelling meer voor het programma dat hij heeft gemaakt voor voorraadregistratie, er zal hem ook niet meer gevraagd worden om met passende oplossingen te komen voor ICT-problemen. Al dit soort werk wordt nu uitbesteed aan een extern softwarebedrijf.

Marco is boos, voelt zich machteloos en nutteloos, en meldt zich met stressklachten bij de bedrijfsarts.

Jaagcirkel

Marco is het voorbeeld van een turbotype: hij zoekt de uitdaging, werkt graag met deadlines en wil zoveel mogelijk productie leveren. Zo’n type gedijt goed in de emotiecirkel van het Jagen. Steeds uit op scoren. Door de overname van de kledingzaak waar hij werkt, is zijn jaagterrein van hem afgenomen en belandt hij in de emotie cirkel van Gevaar. Is er nog wel uitdagend werk voor hem? Kan het externe bureau de opdrachten wel aan? Wordt hij binnenkort ontslagen?

Gevaarcirkel

Marco’s aanpakgedrag slaat om in terugtrekgedrag. Het Turbotype dat hij is (versnellen bij stress) vertoont nu de kenmerken van een Bore-outtype dat zichzelf onderbelast. De angst om ontslagen te worden, wordt zo een self fulfilling prophesy. Hij dreigt het contact met de twee emotiecirkels die hem juist succesvol maakten –jagen en hechting – te verliezen.

Hechtingcirkel

Om zijn kracht te herwinnen moet Marco zich aanpassen aan de nieuwe omstandigheden. Het pioniersbedrijf waar hij werkte is nu een bureaucratische organisatie. In plaats van zelf dingen te bedenken en  ontwerpen, moet hij nu gaan managen en coördineren.

Terug in de Jaagcirkel

Marco wil nog steeds iets moois bouwen. Om dat als coördinator voor elkaar te krijgen moet hij zich met de organisatie en anderen verbinden en ze niet vermijden. Daarvoor is hechtingsgedrag nodig: een goede relatie leggen met de personen die het voor het zeggen hebben in de nieuwe organisatie. Zijn ‘oude’ probleemoplossend vermogen moet hij weer aanspreken. Dingen aanpakken in plaats van op zijn beloop te laten of te vermijden.

Hij moet dus wel taken aan een extern bureau overdragen. Als hij zich verantwoordelijk blijft voelen voor alle ICT-klussen zit hij zichzelf en de anderen dwars en zal zijn stress alleen maar toenemen. De angst om ontslagen te worden zal hij ook moeten loslaten. Het is goed mogelijk dat de nieuwe organisatie uiteindelijk van hem afwil. Voor hem moet dat een stimulans zijn om zijn jachtterrein te verleggen en zich voor te bereiden op een nieuwe baan.