Stress nadelig voor brein

Chronische stress tast de cognitieve vermogens aan en verhoogt het risico op Alzheimer en dementie. Alle reden om iets aan die stress te doen.

In 2013 concludeerde psycholoog dr  Arno van Dam in zijn proefschrift dat cognitieve prestaties van burn-outpatiënten op aandachtstaken slechter zijn dan die van de gezonde controlegroep. En onlangs wees Mark Greenberg met zijn collega’s erop dat chronische stress tot Alzheimer en dementie kan leiden. Dit zijn twee voorbeelden van onderzoek naar het effect van chronische stress op onze hersenen.

Uit het onderzoek van Van Dam komt naar voren dat mensen nog zo gemotiveerd kunnen zijn om cognitieve prestaties te leveren, maar het lukt ze gewoon niet als ze langdurig gestrest zijn. Ze spannen zich wel in, maar ze kunnen het niet. Ongeveer een derde deel van de groep is hierdoor chronisch gedemotiveerd. Weliswaar neemt de ernst van de cognitieve beperkingen in de loop van de jaren af, maar 2 jaar later blijft de achterstand aanwezig. Volgens Arno van Dam is het gevoel van uitputting van mensen met burn-outklachten niet het kernsymptoom, maar het gevolg van de stressgerelateerde cognitieve beperkingen. Kortom: je bent niet uitgeput door de inspanning die je levert, maar doordat je hersens niet meer doen wat ze zouden moeten doen.

Op het spoor gezet door dit soort onderzoek doe ik samen met onderzoekers van de VU ook onderzoek naar de cognitieve prestaties van mensen met burn-out klachten. We kijken naar hoe iemand haar aandacht bij een onderwerp kan houden en hoe het werkgeheugen functioneert. Het werkgeheugen speelt een rol bij actieve denkprocessen. Andere aandachtspunten zijn het leervermogen en de geheugenspanne. Voorlopige resultaten laten zien dat de cognitieve prestaties door burn-out achteruit zijn gegaan.

Cognitieve klachten

Cliënten die zich gebeurtenissen niet goed kunnen herinneren, kleine dingen van het werk niet los kunnen laten, en maar blijven piekeren en malen, stuur ik tegenwoordig door naar de onderzoekers van de VU. De veronderstelling is dat deze cliënten door de stresshormonen die ze aanmaken hun aandacht niet vast kunnen houden. De reacties op wat er in de omgeving gebeurt zijn intens en emoties worden moeilijk onder controle gehouden. Het lijkt erop dat de prefrontale cortex, het rationele brein, de emoties niet goed meer afremt.

De cognitieve beperkingen van burn-out kun je niet zomaar veranderen door het denken, het copinggedrag of de motivatie te veranderen. De psychofysiologie zal moeten veranderen, ofwel: de stresshormonen moeten meer in evenwicht komen. Maak in de komende vakantieperiode tijd vrij voor de volgende tips.

Tien tips voor een ontspannen, offline brein

1. Ga wandelen. Span je matig in en geniet daarna van een heerlijk gevoel van ontspanning. Je smartphone hoeft niet altijd mee.
2. Eet gezond. Mijd teveel zoetigheid, koffie en cola. Experimenteer met superfoods, waaronder quinoa.
3. Drink meer dan 2,5 liter per dag. Alles telt. Daardoor verteer je de vezels van je voeding makkelijker en voorkom je een geïrriteerde darm of andere maag-darmklachten.
4. Mediteer. Doe de Bergmeditatie of zitmeditatie om negatieve gevoelens te accepteren en vervolgens los te laten.
5. Voer een piekerkwartiertje in, schrijf de piekergedachten op en verscheur ze daarna.
6. Leg ’s avonds om een uur of acht je smartphone in een mandje op de gang. Zo kun je ongestoord ergens in opgaan of kletsen.
7. Ga op vaste tijden naar bed en sta op een vast tijdstip op. Neem niet je smartphone of Tablet mee naar bed, want dat verstoort de melatonine-aanmaak, het slaaphormoon.
8. Voer een e-mailvrije dag per week in of boek een vakantieplek zonder wifi of tv (wifivrij.nl, the quardian.com/holidays without wifi, travel.usnews.com/gallery/Best_Hotels_without_Internet)
9. Simplify your life door op te ruimen en weg te gooien. Doe mee met de Minimalism Game, een spel waarbij je een maand lang spullen weggooit.
10. Doe dagelijks ongevraagd iets voor een ander zonder iets terug te verwachten.