zondag 29 november 2015

EMDR en Schematherapie bij Dwangstoornissen (OCS)


Verslag Workshop van Erik ten Broeke en Marleen Rijkeboer
Tekst: Carien Karsten, schema Gerard Smit
  
Hoe kun je EMDR inzetten bij de behandeling van dwangstoornissen? Over die vraag ging de netwerkavond van 26 november die door 350 EMDR-therapeuten werd bezocht.
Gewoonlijk behandel je een dwangstoornis met Exposure en Respons Preventie (ERP). In hun workshop lieten Marleen Rijkeboer en Erik ten Broeke zien hoe je daarnaast ook effectief EMDR-strategieën kunt inzetten.
Bijna iedereen heeft wel eens dwanggedachten of impulsen. Je staat bijvoorbeeld op een perron en denkt: “ik hoef maar een stap naar voren te doen en ik lig onder de trein” - dan doe je onwillekeurig een stap naar achteren.  En daar blijft het bij.

 Dwangstoornis

Bij mensen met dwangstoornissen gaat dat anders. Dan probeert iemand om terugkerende, intrusieve gedachten, beelden of impulsen te beheersen door dwangmatig te handelen of denken. Het kan zijn dat iemand bang is om een ander te verwonden, te besmetten of zelf te doden. Of om gek te worden, of pedofiel te zijn. Om te voorkomen dat dat gebeurt, worden dan steeds dezelfde handelingen herhaald. 
“Bij een dwangstoornis zou je kunnen zeggen dat de oplossing het probleem is”, zegt Marleen Rijkeboer. Iemand gaat bijvoorbeeld tellen,  handen wassen of telkens opnieuw controleren of iets wel of niet is gebeurd.
Bij 90% van de OCS komen intrusieve beelden voor die dezelfde kenmerken hebben als de beelden van PTSS. De patiënt met dergelijke beelden vindt zichzelf een slecht en gevaarlijk mens. De disfunctionele overtuigingen zijn: ik ben kwetsbaar, ik ben verantwoordelijk voor het leed van anderen, ik mag beslist geen fouten maken en ik moet alles 100% zeker weten.

TAF, TEF en TOF

Het inzicht over de grote invloed van het denken op dwangstoornissen, komt voort uit onderzoek onder zwangere vrouwen die na de bevalling de dwanggedachte ontwikkelden hun baby iets aan te doen. Ze kunnen geen onderscheid maken tussen de opwelling die iedereen wel eens heeft (ik zou de baby uit het raam kunnen gooien) en de daad (ik gooi de baby uit het raam). Dit heet Thought Action Fusion. Andere vormen zijn:  Thought Event Fusion (gedachte over een gebeurtenis en het werkelijk voorkomen van de gebeurtenis vallen samen) en Thought Object Fusion: als ik denk de ander te besmetten, dan gebeurt dat.
In het bijgaande schema valt dat onder ‘kanstaxatie’, waarbij ‘ha’ staat voor handeling (thought action fusion); ‘gb’ voor gebeurtenis (thougt event fusion), en ‘ob’ voor object (thought object fusion)
klik op het schema om het te vergroten

Dwangstoornissen en EMDR

Bijna de helft van de dwangpatenten zegt geen baat te hebben bij Cognitieve Gedragstherapie en 25% haakt af. Volgens Rijkeboer en Ten Broeke zou het wel eens heel goed kunnen werken om naast de gebruikelijke ERP behandeling EMDR-strategieën in te zetten.  
Als EMDR therapeut kun je bijvoorbeeld de typische leergeschiedenis
van je patiënt behandelen. Je gaat dan terug naar hardnekkige opvattingen of trauma’s uit de jeugd. Dat staat onder het kopje ‘geschiedenis’ in bijgaand schema.
Vraag bijvoorbeeld aan iemand die continu denkt dat hij een kind heeft aangereden  - en daarom tot wel vijf keer toe dezelfde route moet rijden om te controleren of er niet ergens een dode lichaam ligt, of dat er ergens politie of ambulances te zien zijn - :  Wat zie je voor je als je denkt aan het autorijden? De client moet zich dan concentreren op het beeld, in plaats van over te gaan tot de dwanghandeling. Als de beelden hun emotionele lading hebben verloren, dan kun je de ERP behandeling waarschijnlijk makkelijker uitvoeren. De flashforward kan worden toegepast op de kanstaxatie.
Het standaardprotocol linksom kan gebruikt worden voor de ingrijpende gebeurtenis die mogelijk de dwang heeft uitgelokt. Het rechtsom protocol kan worden toegepast op het negatieve zelfbeeld. Ten Broeke geeft ook nog aan hoe je het Future Template kan toepassen: je zoekt de situatie op die de dwanghandeling uitlokt. Je focust erop, de angst komt op maar de dwanghandeling als respons blijft uit. Als cognitieve interweave stelt Ten Broeke voor: stel eens dat je het ook zo zou kunnen zien of voelen; doe eens alsof…
De overtuigende presentatie van Marleen Rijkeboer en Erik ten Broeke inspireert om te experimenteren met EMDR bij dwangstoornissen en resultaten te delen.